Nhân gian có câu “Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy” nên ý nghĩa ngày mùng 1 Tết cũng được dựa vào đó. Sở dĩ ngày này được dành cho cha vì theo quan niệm truyền thống Việt Nam, người cha có vị trí cao nhất, là trụ cột gia đình.
Câu tục ngữ “Con không cha như nhà không nóc” cho thấy vị trí quan trọng của người cha trong gia đình. Được ví như “nóc nhà” - vị trí cao nhất, chở che cho những thành viên bên trong. Cha dành cả đời để bảo những người thân yêu, là trụ cột vững chãi của gia đình.
Mâm lễ cúng mùng 1 Tết Nguyên Đán Ất Tỵ 2025 đầy chi tiết đủ nhất mang lại may mắn được Báo Môi Trường tổng hợp, chia sẻ
Mâm Cúng Mùng 1 Tết gồm những gì?
Theo quyển Tín ngưỡng Việt Nam của tác giả Lưu Ánh được NXB trẻ xuất bản và lưu hành, thì mâm cỗ mùng 1 Tết gồm mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn, nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét). Cỗ mặn hay cỗ chay đều được nhưng phải chuẩn bị kĩ càng và bày trí trang nghiêm, chỉnh chu.
Mỗi gia đình Việt Nam có thể tùy biến mâm cúng mùng 1 Tết phù hợp với truyền thống và khả năng tài chính. Quan trọng hơn thảy là tấm lòng hướng về tổ tiên, và không khí quây quần bên nhau ngày Tết. Tuy nhiên, một mâm cúng tổng quát thường bao gồm: Hoa quả tươi, thực phẩm cúng và nước uống (trà xanh, rượu trắng, hoặc nước ngọt).
Hoa quả tươi có thể là hoa cúc hoặc hoa lay ơn. Đây là hai loại hoa thường được chọn để thắp hương.
Hoa quả đặt trong bình sạch đẹp, bày trí trang nhã.
Mâm ngũ quả tương trưng cho ngũ hành: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ nên gồm chuối, bưởi, cam, quít, đào, hoặc xoài (tùy theo vùng miền).
Thực phẩm cúng
Tùy theo từng vùng miền mà mâm cỗ cúng có đôi chút thay đổi. Tạp chí Môi Trường và Cuộc sống điểm qua một số cách bày mâm cỗ quen thuộc, đơn giản sau.
Mâm cỗ miền Bắc
Mâm cỗ miền Bắc thường sẽ đầy đủ 4 bát, 4 đĩa tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa, bốn phương. Ngoài ra, những gia đình cầu kỳ hơn thì sẽ có đến 6 bát, 6 đĩa hoặc thậm chí 8 bát, 8 đĩa.
4 đĩa trong mâm cỗ miền Bắc thường là 1 đĩa gà luộc, 1 đĩa thịt lợn, 1 đĩa giò lụa và 1 đĩa chả quế. Và luôn có một đĩa xôi gấc với ước mong những điều may mắn, đỏ tươi như màu gấc trong năm mới.
4 bát gồm thường là 1 bát chân giò hầm măng, 1 bát bóng thả, 1 bát miến dong và 1 bát mọc nấm thả. Chân giò phải được nấu bằng giò vừa nạc vừa mỡ, giữa bát còn có 1 miếng thịt ba chỉ vuông vức được khía làm tư, nở đều bốn góc.
Thường ở miền Bắc, vào năm mới sẽ không sát sinh nên hầu như các món trong mâm cỗ phải đều được chuẩn bị từ trước.
Mâm cỗ miền Trung
Mâm cỗ miền Trung thường đủ đầy các món từ khô đến nước hơn so với miền Nam. Hầu hết sẽ là các món mặn, gia vị đậm đà như nem lụi, bò nướng sả ớt, heo quay, gà quay, bò nấu thưng, củ cải kho nạc heo, thịt nạc rim,…
Ngoài ra còn có thịt bò, thịt heo ngâm nước mắm và một đặc trưng trong món ăn người miền Trung đó chính là món cuốn, nên không thể thiếu bánh tráng, rau sống cuốn. Bên cạnh đó còn có các món trộn như: thịt gà trộn rau răm, vả trộn, măng trộn, mít trộn làm khai vị.
Cuối “thực đơn” thường là những món tráng miệng như bánh ngũ sắc, bánh phục linh, bánh sen tán, bánh in bột nếp, các loại bánh đậu xanh nhuộm màu được nặn theo hình trái cây rất nghệ thuật.
Mâm cỗ miền Nam
Mâm cỗ miền Nam thì thường đơn giản và phụ thuộc nhiều vào kinh tế gia đình, thể hiện sự trù phú, màu mỡ của vùng miền, không quá chú trọng sự cầu kì như miền Bắc.
Món ăn trong mâm cỗ miền Nam phong phú thực đơn và không quá gò bó theo một chuẩn nhất định. Thường là chả giò chiên, lạp xưởng tươi, gỏi gà luộc xé phay, kiệu. Đặc biệt phải có bánh tét. Cũng đa dạng hơn bánh chưng miền Bắc, bánh tét có thể là tét nếp cẩm, tét ngọt, hoặc bánh tét dừa, nhân có thể là thịt, hoặc trứng vịt,...
Hai món ăn xuất hiện rất nhiều trong mâm cỗ đó chính là thịt kho trứng và canh khổ qua. Với mong muốn một năm tốt đẹp, sung túc nên hầu như không thể thiếu ở mâm cỗ miền Nam.
Mâm cỗ chay
Quan niệm một số gia đình theo Phật giáo thì ngày đầu năm không nên sát sinh. Do đó thay vì chuẩn bị mâm cỗ mặn, người ta chuẩn bị mâm cỗ chay. Một vài món ăn thường xuất hiện đó là:
Rau củ xào chay: Chẳng hạn như cà rốt, bắp non, nấm, cải thảo,...
Đậu hũ: Một món ăn cực kì quen thuộc với những ai ăn chay. Đậu hũ có thể được biến tấu với cách chiên xù, đậu hũ xào nấm, đậu phụ tứ xuyên,...
Canh nấm chay: Trong mâm cúng hay mâm cơm, dù mâm chay hay mâm mặn thì cũng đều phải có một bát canh. Chỉ đơn giản là bạn chọn những loại nấm, rau củ yêu thích, không cần quá cầu kì.
Món xôi: Xuất hiện ở cả mâm cỗ mặn và chay, xôi luôn có mặt trên mâm cúng ngày Tết. Có thể là xôi đậu xanh, xôi gấc, xôi lá dứa,...
Cách bày trí mâm cúng mùng 1 Tết
Bàn thờ thần linh:
Đặt hương, đèn, và hoa quả phía trước.
Mâm ngũ quả và thực phẩm bày đằng sau.
Bàn thờ gia tiên:
Cần bày xối và chè chính giữa.
Thức ăn mặn xếp hai bên.
Sử dụng đĩa đồng hoặc đĩa sành để gia tăng tính trang nghiêm.
Mâm cúng phải sạch sẽ, ngăn nắp.
Lưu ý khi chuẩn bị mâm cúng
Lựa chọn nguyên liệu tươi ngon, hàng chính hiệu. Tránh bày trí quá tản mát hoặc dùng vật dễ vỡ.
Duy trì tinh thần tôn nghiêm và thành kính trong nghi lễ.
Việc bày trí mâm cúng mùng 1 Tết không chỉ thể hiện lòng thành mà còn mang lại sự bình an và may mắn cho gia đình trong năm mới. Hy vọng bài hướng dẫn này giúp bạn chuẩn bị một mâm cúng đầy đủ và ý nghĩa nhất.
